Gizli Åžeker Belirtileri Nelerdir?

Åžeker hastalığı baÅŸta kalp, beyin, böbrek ve göz olmak üzere doku ve organların çoÄŸunda tahribat yapar…

Şeker hastalığı başta kalp, beyin, böbrek ve göz olmak üzere doku ve organların çoğunda tahribat yapar. Yaptığı tahribatın değişmez iki özelliği vardır: Bir, yavaş ama içten içe olması, iki kararlı, kalıcı ve ilerleyici bir süreç göstermesi. Metabolik regülasyon sağlanıp kan şekeri kontrol altına alınmazsa diyabet hükmünü sürer, tahribatını az ya da çok ama mutlaka yapar.

Gizli ÅŸekeri olanlarda sık görülen bazı sorunlar var: Göbek-karın bölgesinden ÅŸiÅŸmanlama, iyi kolesterol HDL’de azalma, trigliserid düzeyinde yükselme, ürik asidin fazlalaÅŸması ve hipertansiyon eÄŸilimi bunların en önemlileri. EÄŸer gizli ÅŸekere bu sorunlar da eÅŸlik ediyorsa, koroner kalp hastalığı ve kalp krizine yakalanma ihtimali neredeyse açık diyabet oranına yaklaÅŸabilir (Gizli ÅŸekerde normalde 1,5-2 kat olan bu risk, bu durumlarda diyabetlilerde olduÄŸu gibi dört kat kadar artabiliyor).

Bilhassa refah toplumunun en önemli saglik sorunları arasında sayılan “ölümcül dörtlü” veya “mahÅŸerin dört atlısı” bir arada bulunduÄŸunda (göbek-karın bölgesinden ÅŸiÅŸmanlama, kan ÅŸekerinde yükselme, kan yaÄŸ dengesinde bozulma ve yüksek tansiyon) kalp krizi ve felç riski daha da artar. Son yıllarda bu tahribatın “prediyabet” veya “gizli ÅŸeker” döneminde de ortaya çıkabileceÄŸi anlaşıldı ki, bu önemli bir geliÅŸmedir. Eskiden “latan diyabet” olarak da adlandırılan “gizli ÅŸeker” evresine son yıllarda daha çok önem verilmesinin nedeni de budur.

Gizli şekerin açık şekere dönüşme süresi kişiden kişiye değişirse de bu dönem ortalama on yıl kadar sürüyor. Karın-göbek bölgesinden kilo alma, karbonhidratlardan (şeker, un, nişasta) zenginbeslenme ve hareketsizlik gibi önemli hatalar yapılınca süre daha da kısalıyor, bir-iki yıla inebiliyor. Daha da kötüsü, şeker hastalığı ortaya çıkmadan siz çok erken yaşlarda kalp damar hastalığına yakalanabiliyorsunuz. Özellikle göbekli, düşük HDL kolesterollü ve/veya hipertansiyonlu biriyseniz süreç bu yönde işliyor. Bu nedenle de süreci daha bu aşamadayken ciddiye almak ve önemli bir sağlık sorunu kabul edip çözmek şart!

Diyabet önleme

Ne iyi ki son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalarda elde edilen bazı bulgular size iyi haberler vermemizi saÄŸladı: Gizli ÅŸeker hastalığının açık ÅŸeker hastalığı haline gelmesini önlemek mümkün olabiliyor. Özellikle “Joslin Klinik” ve Harvard Ãœniversitesi’nin diÄŸer hastanelerinde yapılan araÅŸtırmalarda iyi planlanmış bir “diyabet önleme programı” sayesinde gizli ÅŸeker hastalığının açık ÅŸekere dönüşmesinin ciddi oranda engellenebileceÄŸi anlaşıldı.

Bunu başarmak için yapılması gerekenler son derece uygulanabilir önlemler: Fazla kiloları vermek, sağlıklı bir beslenme planına uymak, düzenli aktivite alışkanlığı edinmek yeterli. Böyle bir planı deneyimli bir uzman grubuyla birlikte uyguladığınızda şeker hastalığına yakalanma olasılığını sonsuza kadar ertelemeniz mümkün.

Gizli ÅŸeker tanısı nasıl konuyor sorusunun yanıtına gelince… Bunun için açlık ve tokluk kan ÅŸekerlerinize baktırmanız yetiyor. EÄŸer açlık kan ÅŸekeriniz 100-125 aralığında, tokluk kan ÅŸekeriniz 140-199 aralığında ise gizli ÅŸekerinizin olduÄŸunu düşünebilirsiniz. EÄŸer kan ÅŸekeriniz açlıkta 120 altı, toklukta 199 ve üstü ise sizde açık ÅŸeker, yani orta yaÅŸ diyabeti (tip2 diyabet) var, yani yetiÅŸkin yaÅŸ ÅŸeker hastalığı baÅŸlamış demektir. Tanıyı daha da kesinleÅŸtirmek için iÅŸin uzmanı bir merkezde etraflıca deÄŸerlendirilmeniz, belki de bir ÅŸeker yükleme testi yaptırmanız gerekiyor.

Kimler risk altında

Gizli ÅŸeker ihtimali sizde de var mı? Açlık ve tokluk ÅŸekeri deÄŸerlendirmelerini –ve mümkünse insülin ölçümlerini- kimlerin yaptırması lazım? Ailesinde ve çok yakın akrabalarında ÅŸeker hastalığı bulunanlar, kilo fazlalığı veya ÅŸiÅŸmanlık sorunu yaÅŸayanlar, özellikle bel çevresi geniÅŸliÄŸi ile birlikte (erkeklerde 102, kadınlarda 88 cm.yi geçenler) kilo alanlar, bel çevresi oranının kalça çevresine oranı 0,8’i geçenler ya da beden kitle indeksi 26’nın üzerinde olanlar, gebelik ÅŸekeri sorunu yaÅŸayanlar ve mümkünse iyi kolesterolü az, trigliseridi yüksek bulunanlar, hipertansiyonlular ile gut hastalarının bu testleri yaptırmalarında fayda var.

BirçoÄŸumuz farkına varmadan gizli diyabetle yaşıyoruz. Yine birçoÄŸumuz sorunu fark etsek bile önemini bilmiyoruz. Oysa özellikle damar saÄŸlığını korumanın yolu her ÅŸeyden önce “ÅŸeker-insülin-kolesterol-trigliserid-kan basıncı” dengesini korumaktan geçiyor. Bu nedenle yıllık saÄŸlık taramalarında mutlaka “tokluk ÅŸekeri” analizi de yaptırmalısınız. Gizli ÅŸekeri erken fark etmenin en kolay yolu bu.

Bunu mutlaka hatırlayın!

Gizli şeker döneminde sık görülen bir sorun, hatta ilk görülen sorun insülin direncidir. Özellikle kilolu-obez kişilerde insülin direnci sorunu çözülmezse tip2 diyabet olasılığı artıyor, süreç kısalıyor. İnsülin direnci – ya da diğer adıyla metabolik sendrom- için yapılan başka bazı testler de var. Kanda trigliserid düzeyinin yüksek çıkması (150-200 mg üzerindeki değerler), iyi kolesterol HDL seviyesinin azalmış bulunması (erkekler için 45, kadınlar için 50 mg ve altındaki değerler) veya trigliserid/HDL oranının 4/1den yüksek bulunması, ALT, AS, GGT olarak bilinen karaciğer fonksiyon testlerinin normal sınırların üzerine taş-ması, serum ürik asit sevi-yesinin 6,5-7 mg/dl.yi geçmesi insülin direncinin işaret fişekleridir. Kesin teşhis için açlık ve tokluk kan şekeri ile açlık ve tokluk insülin seviyelerine baktırmak gerekiyor. Açlık insülin seviyesinin 10 ünite tokluk insülin seviyesinin 30-40 üniteyi geçtiği durumlarda durum ciddi boyut lara ulaşmış insülin direnci başlamış demektir.

ÖNEMLİ

Sağlıklı ve uzun bir hayat için

• Doğru beslenmek
• Güzel uyumak
• Egzersiz yapmak
• Stresi yönetebilmek
• İyimser olmak
• İnançlı olmak
• Hoşgörülü olmak
• Umutlu olmak
• Temiz bir çevrede yaşamak
• Sağlık kontrollerini yaptırmak

HATIRLATMA

Gizli ÅŸekerin belirtileri

Åžeker hastalığının bu erken döneminde de bazı iÅŸaretler vardır. Bunların en önemlileri kan ÅŸekerinin düşmesi sonucu ortaya çıkan “hipoglisemik belirtiler” grubudur. Yemeklerden sonra belirginleÅŸen yorgunluk hali, ağır yemekleri takiben daha çok hissedilen uyuklama, terleme, bitkinlik gibi sorunlar, özellikle baÅŸ, boyun bölgesinde tekrarlayan terleme atakları, bir türlü anlam verilemeyen öfke nöbetleri, ani parlamalar, sinirlilik, sık tekrarlayan enfeksiyonlar bu iÅŸaretlerin en sık karşılaşılanlarıdır.

Prof. Dr. Osman Müftüoğlu